Ortodonti (Diş Teli) Tedavisi
Kelime kökeni ve anlamı olarak Ortodonti; Latince bir kelimedir ve “düzgün diş” anlamına gelmektedir.
Çocuklar ve yetişkinlerin çene yapılarındaki bozulmaların ve bunun bir sonucu olarak diş dizilimi ve şekil bozuklukları ile kendini gösteren rahatsızlıklar ortodontinin çalışma alanıdır. Bu rahatsızlıkların teşhisi, tedavisi ve önlenmesi için uğraşan bu diş hekimliği dalında eğitim almış ve uzmanlaşmış kimselere ‘’ortodontist’’ denmektedir.
Ortodontistler çeşitli nedenlerle çene ve dişlerde oluşan bozuklukları, bizzat ortodontik tedavi için hastaya özel olarak tasarlanmış çeşitli araçlar yardımıyla düzeltir. Hastaya uygun estetik bir yüz, sağlıklı bir çiğneme ve konuşma için fizyolojik olarak da gerekli olan diş ve çene uyumunu elde etmek ve tüm bunların sonucunda etkileyici bir gülüş kazandırmak ortodontistin temel hedefleri arasındadır
Ortodontik tedavilerde çene ve diş sorunları için pek çok çözüm vardır. Kişilerin rahatsızlık duyduğu estetik sorunların, genetik bozuklukların, fizyolojik aksaklıkların düzeltilebilmesi adına uygulanan otodontik tedavinin metotları arasında hareketli ortodontik tedavi, sabit ortodontik tedavi, diş telleri (braketler) bulunmaktadır.
Ancak ortodonti, estetik problemlerden çok daha fazlasıdır. Ağız; vücudun düzgün işleyişinin temel bir parçasıdır, beslenme döngümüzün ilk aşamasını oluşturur, vücudumuza ağız yoluyla giren bakterilerle ilk mücadeleyi verir. Bu yönüyle ağız ve diş yapısı, fizyolojik ve anatomik bütünlüğümüz için büyük bir önem arz eder.
Ortodontik Sorunların Nedeni
Genel olarak kalıtsal yollar ile meydana gelen ağız, çene ve diş yapısı bozuklukları; alt çenenin ilerde olması, çenelerin yamuk ya da eşit seviyede olması, dişlerde eksiklik veya çarpık yapı, çenenin kilitlenmesi ya da kasılması, çene kemiklerindeki zayıflık gibi nedenlerle meydana gelir. Ancak tedavinin uygulanabilmesi için kalıtsallık şartı elbette aranmamaktadır. Bu tip rahatsızlıklar; sonradan gelişen travmalar, fiziksel darbeler veya kazalar sonucunda da meydana gelebilmektedir. Ancak bu gibi sorunların dışında genellikle kalıtsal yol ile taşınan yapı bozuklukları çoğunlukla çocukluk ya da ergenlik döneminde kendini göstermeye başlar.
8 ila 14 yaş aralığında olan çocukların kemik gelişimleri oldukça hızlıdır, bu dönemde diş ve çene yapılarında da büyük değişiklikler görülür. Örneğin süt dişlerinde çocukların büyümesiyle meydana gelen değişimler, çene yapısını da doğal olarak etkilemektedir. Fizyolojik olarak normal olan budur. Ortodontik tedavi sonrası hastanın fiziksel muayenesi ve yapılacak diğer tetkikler sonucunda, çene ve diş yapısındaki sorunlar kolaylıkla tespit edilebilmektedir. Düzenli olarak takip edilen bir tedavi süreci sonrası hasta sağlıklı bir çene ve diş yapısına sahip olabilmektedir.
Ortodontik Sorunlar Nelerdir
- Alt çenenin önde veya geride olması
- Tırnak yeme alışkanlığı
- Uzun süreli emzik kullanımı
- Kas bozuklukları (Çene ve yüz kaslarının işlevlerinde meydana gelen sorunlar sonucu kemik yapısı da bozulabilmektedir.)
Ortodonti Tedavisine Başlama Yaşı
Başvuran hastaların yaş ortalamasına bakıldığında tedaviye başlangıç yaşı oldukça düşüktür. Çünkü daha önce de söylediğimiz gibi çocuklarda kemik gelişimi çok hızlıdır ve buna bağlı olarak çene yapısının yetişkinlere nazaran daha kolay şekil alabilmesiyle tedaviler de daha başarılı sonuçlar vermektedir. Çene yapısı tamamen gelişmiş olan her çocuk, ortodonti tedavisi için elverişli olarak nitelendirilmektedir. Yine de bu tedavinin uygulanabileceği zaman 12 ila 45 yaş aralığıdır. İlerlemiş yaşa sahip bireylere ortodontik tedavilerin yalnızca bazı türleri uygulanabilmektedir.
Ortodontik Tedavi Süresi
Ortodonti tedavileri yaklaşık olarak 2 yıldır. Ancak bu süreçte tedavi kontrol seansları ile ilerlemektedir. Kontrollerin ihmal edilmemesi, hastanın iyileşme sürecini daima olumlu yönde etkiler. Özellikle diş teli uygulamaları 2 evreden oluşur. Sabit bir biçimde yerleştirilen teller 1 yıl boyunca hastada kalır. Bu süreç bittikten ve gerekli iyileşme kaydedildikten sonra “tak-çıkar” olarak nitelenen hareketli diş tellerine geçilmektedir. Kontrollerle ilerlenen bir tedavi süreci her zaman daha başarılıdır.
Ortodonti Tedavisinde Dişe Takılan Aparatlar
Ortodonti tedavisinde dişlere takılan çeşitli aparatlardan en sık kullanılanı diş telidir. Diş telleri hem yetişkin hem de 12-14 yaş arası hastalarda kullanılabilir. Sabit olarak takılan teller en çok tercih edilen yöntemdir.
Ortodontik tedavide Lingual (görünmez) cihazlar da kullanılabilmektedir. Kısa süreli ve daha basit tedaviler için lingual cihaz genellikle en uygun olanıdır. Görünmez oluşu sayesinde hastalar tarafından çokça tercih edilen lingual cihazlarda braketler dişlerin iç tarafına yapıştırılır, böylece dişler aksesuar kullanımını gizler. İşlevsel olarak ise sabit cihazla aynıdır. Estetik kazanıma ek olarak, bu aparat güvenlik açısından da oldukça avantajlıdır. Ani bir hareket ya da ihmal sonucunda ağız içerisinde kesilme ve kanama ihtimalleri bu cihazla birlikte elenmiş olur.
Ortodonti (Diş Teli) Tedavi Öncesi
Ortodonti tedavisi öncesinde uzman hekimler tarafından kapsamlı bir muayene yapılmalıdır. Muayene ve tetkiklerden elde edilen bilgiler ışığında en uygun tedavi yöntemi belirlenir ve uygulanır. Hastaların diş ve çene yapısına, yüzün geri kalan kısmının anatomisine göre de şekillenebilen tedavi, kusursuz bir şekilde planlanmalı, çenede oluşabilecek kalıcı bir zarara karşı önlemler alınmalıdır.
Tedaviye Hazırlık
Tedaviye hazırlık sürecinde çene ve diş yapısına uygun kalıplar oluşturulur. Genellikle kilden yapılan kalıp malzemesi, ağız içerisinde sakız halini alarak çenenin şeklini kopyalar. Dişlerin konumu, mevcut durumu hakkında görsel bir örnek çıkarır.
Varsa çürük dişlerin temizlenmesi ve uygun tedavilerin uygulanması, diş tellerinin daha sağlam, sağlıklı bir şekilde uzun süreyle tutunmasını sağlar. Ölçülere uygun olarak hazırlanan diş telleri, hastaların yaşına ve çene yapılarına göre farklılık gösterebilmektedir. (Hastalara takılacak teller için yine onlar tarafından seçilebilen renk seçenekleri de bulunmaktadır.)
Bu aşamalardan sonra, sıra tellerin hastanın ağzına yerleştirilme işlemine gelir. Diş tellerinin hasta ağzına takılması yaklaşık 1 saattir. Yapılan lokal anestezi sayesinde hasta tedavi esnasında herhangi bir acı hissetmemektedir.
Ortodonti Tedavisinde Teller Takıldıktan Sonra Dikkat Edilmesi Gerekenler
Teller takıldıktan sonra dikkat edilmesi gereken en önemli unsur beslenmedir. Beslenme alışkanlıkları korunsa da çiğneme ve yutma sırasında dikkatli olunmalıdır. Çiğneme sırasında çenenin aşırı hareketi, ağız içerisinde yaralanmalara ya da tellerin kopmasına sebebiyet verebilmektedir. Sert ve kabuklu yemişler gibi diş tellerine ve diş yapısına zarar verebilecek gıdaların tüketiminden özellikle uzak durulması gerekir. Çeneye gereğinden fazla baskı uygulanması tellerin deformasyonuna yol açarak damak bölgesinde yer alan tel düğümlerinin de zarar görmesine sebebiyet verebilmektedir. Düğümler damaklara saplanabilir veya sıyrıklarla meydana gelen küçük çapta kanamalara sebep olabilir. Başarılı ve ağrısız bir tedavi süreci için bu hususlara dikkat etmek büyük önem taşır.
Diş Tellerinin Temizlenmesi
Ortodontik tedavi sonrası ağız içine takılan diş telleri ve diğer aparatların temizliği oldukça önemlidir. Diş tellerini ve ağız içi aparatlarını temizlemesi, dişlerini temiz tutması hastalardan beklenenler arasındadır. Ancak rutin diş fırçalama alışkanlığına bakıldığında diş teline sahip insanların dişlerini fırçalaması onları bazen zorlayabilmektedir. Ancak bu durum askıya alınmamalı, zamanla alışılacağı göz önünde bulundurulmalıdır. Bu süreçte diş iplerinin, ağız içi çalkama sularının(gargara) kullanılması ve baskı uygulanmadan, düzenli olarak dişlerin fırçalanması doğru bir tercih olacaktır.