Dişlerde Ağrı Ne Anlama Gelir?
Sağlıklı bir ağız, mutlu ve bütünlüklü bir beden açısından büyük önem arzeder. Bu nedenle ağız sağlığına dikkat etmek hayatımızın tümüne yaymamız gereken bir alışkanlıktır. Bazı durumlarda; (sabah uyandığımız zamanlar, ya da güne başlarken yapılan ilk fırçalamada, sıcak ve soğuk gıdaların tüketiminde), şiddetini farklı derecelerde hissettiğimiz; boyutu sızıdan acıya varabilecek bir his yaşar ve haklı olarak endişeleniriz. Dişlerin yüzeyinde, kökünde veya diş etlerinde ağrıya sebep olabilecek çeşitli durumlar mevcuttur. Gelin bunları hep beraber inceleyelim.
Diş Hassasiyeti
Diş hassasiyeti; dişlerin fiziksel darbelere, (çiğneme, fırçalama, diğer dişlerle veya dil ile ettiği temas gibi durumlarda) soğuk-sıcak, tatlı yiyecek ve içeceklere karşı kişiye verdiği huzursuzluk ve ağrı hissiyatıdır. Dişlerde çeşitli zamanlarda halk dilinde zonklama, sızlama olarak bahsedilen ağrılar meydana gelir ve birçok sebebi olabilir. Dişlerde çatlak, çürük, genetik faktörlere bağlı ince mine tabakası, diş gıcırdatma diş hassasiyetin nedenlerindendir. Hassasiyetin asıl nedenine ise ancak fiziksel muayene ve çeşitli tetkikler sonucu ulaşılabilir.
Diş İltihabı
Dişin merkezinde ‘’pulpa’’ adı verilen, sinirsel uzantıların ve kan damarlarının bulunduğu yumuşak bir doku mevcuttur. Dişte oluşum göstermeye başlayan çürük veya çeşitli nedenlerle meydana gelen hasarlar pulpaya ulaştığında genellikle ağrı hissedilir. Dişin pulpa isimli iç dokusunda meydana gelen iltihaplanma ve buna bağlı olarak gelişen enfeksiyon hastayı cildi ölçüde rahatsız edebilir. Böyle bir durumda uzman bir diş hekimine başvurmalı; dişteki hasara bağlı olarak dolgu, kanal ve benzeri tedavi yöntemleri uygulanmalıdır.
Apse
Diş köklerinde, sinir dokuda bakteriyel bir enfeksiyon olduğunda kendini gösteren diş apsesi dişe hafifçe vurma, (apseli bir diş genellikle dokunmaya veya basınca oldukça duyarlıdır) röntgen (veya diğer görüntüleme testleri) ve laboratuvar testleri ile kolaylıkla teşhis edilebilir. Tipik olarak dişin yumuşak dokusunda birikmiş bakteriyel bir enfeksiyonun ilerlemiş hali olan apse ateşe ve çevre dokudaki lenflerin şişmesine neden olabilir.
Diş Çürümesi
Çürük oluşumu genellikle ağız ve diş bakımını aksatmak ya da doğru yapamamaktan kaynaklanır. Ancak bunların dışında, çürük oluşumunu tetikleyen başka unsurlar da mevcuttur. Bu tetikleyici unsurlar:
Şekerli Gıdalar
Sahip olduğumuz beslenme alışkanlığı ağız ve diş sağlığımızın gidişatı açısından oldukça önemlidir. Sindirim işlemi ağız boşluğunda başlar, haliyle tüm besinlerin birincil etkisi öncelikle ağız ve dişlere yansır. Bu nedenle, günlük yaşantımızdaki beslenme düzenimizde unlu ve şekerli gıdalar yoğunluktaysa, uzun süreli aksatılan ağız içi bakımında çürük oluşumu kaçınılmazdır. Çünkü besin artıklarının oluşturduğu asitler ve ağız içi floramızda doğal olarak bulunan bakterilerin faaliyetleri diş minerallerine zarar verir, bu nedenle dişler korunmasız hale gelir. Böylece dişlere ve diş minelerine kolayca zarar vererek çürük oluşumuna neden olurlar.
Ağız ve Diş Bakımı
Diş bakımının, ağız ve vücut sağlığımızı korumak adına önemi oldukça büyüktür. Dişlerimizi düzenli olarak fırçalamak, gün sonunda diş ipi ile fırçalama esnasında ulaşılmayan bölgeleri temizlemek gibi alışkanlıklar diş bakımında oldukça önemlidir. Düzenli olarak yerine getirmeye özen gösterdiğimiz bu alışkanlıklar çürük oluşumlarını da engelleyecektir.
Doğru macun, doğru fırça ve detaylı bir fırçalama tekniği kullanılmadığı takdirde dişlerimizi düzenli olarak fırçalamak bakteri oluşumunu engellemeyebilir. İstisnai durumlar dışında dişleri fırçalamak için orta sertlikteki kıllara sahip fırçalar tercih edilmelidir. Diş etleri ve dişlerin yüzeyine zarar vermemek, fırçalama sırasında meydana gelebilecek herhangi bir tahrişi önlemek açısından fırça seçimi önemlidir. Dişlerimizi günde en az iki kere ve yine en az üç dakika boyunca fazla baskı uygulamaksızın dairesel hareketlerle fırçalamak gerekir. Dişlere ve diş etlerine zarar verilen durumlarda meydana gelen sorunlar ilerlediği takdirde durum diş kaybı ile son bulabilir.
Genetik Faktörler
Genetik faktörler sadece ağız ve diş sağlığıyla değil, kişiyi birçok konuda önemli ölçüde etkileyen bir kriterdir. Elbette bu etki ağız ve diş sağlığı için de geçerlidir. Ağız ve diş sağlığını bozacak rahatsızlıklar genetik nedenlerden kolayca etkilenebilmektedir. Genetik olarak diş minesi kalın ve sert yapılı olan dişlerde aşınma, çürüme benzeri durumlar daha yavaş gerçekleşirken, diş minesi ince yapılı dişlerde ise çürüme daha hızlıdır. Yani diş yapısı da genetik faktörlerin etkisi altında, çürük oluşumunu etkileyen faktörler arasındadır.
Bruksizm-Diş Gıcırtdatma
Bruksizm (diş gıcırdatma) ise ağız ve diş sağlığımızı olumsuz yönde etkileyen başka bir hastalıktır. Bu hastalık nedeniyle ağız ve çevre bölgelerde çeşitli rahatsızlıklar meydana gelir. Genellikle uyku esnasında dişleri fiziksel sınırının üstünde sıkmak ya da çene hareketleriyle gıcırdatmak şeklinde cereyan eden Bruksizm hastalığının ortaya çıkmasını tetikleyen sebeplerin başında ise stres gelmektedir. Bruksizmin fazlaca ilerlediği durumlarda dişlerden çok fazla ses duyulabilir, bu durum dişin fiziksel bütünlüğü açısından oldukça tehlikelidir. Sıkma ve gıcırdatma sırasında sürekli fiziksel bir kuvvete maruz kalan veya sürekli sürtünen diş mineleri zamanla aşınıp dişi koruyamaz hale gelir. Bir zımpara gibi dişlerin sahip olması gereken pürüzlü yüzeyleri de yok eden Bruksizm hastalığında dişlerin boyu kısalır ve uygulanan basınç sebebi ile diş kökleri zayıflar. Zaman içerisinde dişler sallanmaya, basınç dolayısıyla dişlerde kanamalar görülmeye, dişler fizyolojik işlevini kaybetmeye başlayabilir.
Tüm bu sebeplerden ötürü bruksizm hastalığı çürüğe yol açan etkenler arasında yer alır, bu hastalığın önüne geçebilmek için gündelik streslerden arınabilmek oldukça önemlidir. Bruksizmden dişleri koruyabilmek adına hastanın ağız ölçüsüne özel olarak hazırlanmış silikon plakların uyku sırasında takılması tavsiye edilebilir.
Diş Çatlakları
Dişin mine tabakasında, yani görünen yüzeyinde meydana gelen çatlaklar sürekli ağrı oluşturmasa da sıcak, soğuk hassasiyeti ya da çiğneme işlemi yapılırken aniden ortaya çıkan keskin bir ağrı dişlerde meydana gelen bir çatlağın göstergesi olabilir. Diş çatlakları genellikle çiğnemenin yoğun olduğu arka kısımlardaki dişlerde ortaya çıkar. Yine de hasta ağrının tam olarak hangi dişten kaynaklandığını söyleyemez, çünkü şiddetli ve yansıyan ağrı duyumu da azaltır. Özellikle üst dişlerde yoğun olarak yaşanan ağrılar migren olarak algılanabilir.
Yoğun ağrı şikayeti ile gelen hastada çürük, dolgu ya da uygunsuz görünen hiçbir bulgu görülmeyebilir çünkü ağrıya neden olan çatlak oluşumları çıplak gözle ilk bakışta fark edilemeyebilir. Ağrı hissinin hangi dişten kaynaklandığı ise ağzın ve dişlerin kendi içindeki bütün bölümlerine basınç uygulanarak yapılan muayene sonucu tespit edilir.
Özet olarak çürüğün yanı sıra, çeşitli nedenlerle (fiziksel darbe, kafa travması, kabuklu yiyeceklerin ağızda kırılması vb.) çatlamış, hatta kırılmış dişlerde de ağrı görülebilmektedir. Tırnak yeme alışkanlığının yarattığı fiziksel hasar, sert kabuklu yiyeceklerin diş ile kırılması, dişleri sıkma ve gıcırdatma (bruksizm), Romatoid Artrit gibi durumlar dişlerde kırılma ya da çatlaklara, bu yüzden de şiddetli ağrılara sebep olabilir.
Çoğumuzun dişlerimizle yaşadığı sorunlarda harekete geçmeye karar vermesi dayanılmaz bir ağrı duymaya veya fiziksel bir belirti görmeye başladığımız anda gerçekleşir. Düzenli olarak 6 ayda bir diş hekimi kontrollerine gitmek gerektiğini hemen herkes bilse de uygulama konusunda sıkıntılar yaşanmaktadır. Bu düzenli kontroller aksatıldığında dişlerde oluşan ufak problemler büyür, aslında küçük tedavilerle giderilebilecek hasarlar hastayı diş kaybına kadar götürebilir. Bu problemler ne yazık ki ileri seviyelere ulaşmadan, dayanılmaz ağrı ve acı duyma raddesine gelmeden kişi tarafından anlaşılmaz ya da önemsenmez.
Bu süreçleri sağlıklı bir şekilde atlatabilmek, çürükleri veya diğer problemleri erkenden fark edebilmek ve tedavisini geciktirmemek açısından diş hekimi kontrollerinin aksatılmaması büyük önem taşır.